همواره در دسته محبوب‌ترین انواع مستندها بوده، مخصوصا اگر اثری در رابطه با ورزش پرطرفداری همچون فوتبال باشد. اما از آنجا در خود این ورزش هم جایگاه مسابقات مختلف با یکدیگر متفاوت است، مستندهایی که چهره‌های خاص، رویدادهای خاص و بازی‌های خاص این رشته ورزشی می‌پردازند، با استقبال ویژه‌تری مواجه می‌شوند.

در تاریخ فوتبال ایران، تعداد مسابقه‌های ویژه و جذاب کم نیست، مسابقه‌هایی که بعضاً فراتر از یک بازی ورزشی، به رویدادی اجتماعی بدل شدند و اتفاقات و حواشی مربوط به آن از مستطیل سبز خارج شده و به کف جامعه آمدند. اتفاقاتی مثل بازی ایران و اسکاتلند در جام جهانی ۱۹۷۸ (اولین گل و اولین امتیاز ایران در ادوار جام جهانی)، پیروزی ۶ – ۲ برابر کره جنوبی با درخشش علی دایی، قهرمانی‌های استقلال، پرسپولیس، پاس تهران در جام باشگاه‌های آسیا، قهرمانی‌ در مسابقات جام ملت‌های آسیا و بازی‌های آسیایی، پیروزی ۲-۱ برابر امریکا در جام جهانی ۱۹۹۸ (اولین پیروزی ایران در ادوار جام جهانی)، پیروزی برابر مراکش در جام جهانی ۲۰۱۸ و البته تساوی ۲-۲ برابر استرالیا در مقدماتی جام جهانی فرانسه و صعود به این رویداد مهم بعد از بیست سال.

به اعتقاد بسیاری از مردم ایران بازی ایران و استرالیا در ملبورن گل سر سبد بازی‌های ملی ماست، مسابقه‌ای که از حد و اندازه یک رقابت ورزشی فراتر رفت و کاری کرد که شنبه، هشت آذر ۱۳۷۶ برای تمام ایرانی‌ها به روزی خاص تبدیل شود، روزی که تا قبل از ظهر آن استرس و دلهره وجود تمام مردم را گرفته بود و از ساعت ۳ بعدازظهر به بعدش، شادی و خوشحالی تا کوچکترین شهرها و روستاهای کشور نفوذ کرد و اکثر مردم ایران برای ساعاتی تمام مشکلات و سختی‌هایشان را فراموش کردند.

نسل طلایی فوتبال ایران

این مسابقه از نظر تخصصی هم جایگاه ویژه‌ای در تاریخ ورزش ایران دارد، نسل ملی‌پوشان ایران در آن مسابقه، به نسلی طلایی شدند و هنوز هم بین اهالی فوتبال و دوستداران این رشته ورزشی، با احترام از آنها یاد می‌شود. از چهره‌های درخشان آن سال‌ها مثل علی دایی، خداداد عزیزی، احمدرضا عابدزاده و کریم باقری گرفته تا ستاره‌های جوان‌تر و بازیکنان تعویضی مثل مهدی پاشازاده، علی‌اصغر مدیرروستا، ابراهیم تهامی و... در زمره ورزشکارانی قرار گرفتند که تا نامشان در تاریخ ورزش ایران ماندگار شد.

با وجود چنین تأثیر بزرگ اجتماعی و ورزشی، اما این سوژه جذاب، گویا برای هنرمندان هنرهای نمایشی کشش لازم برای تهیه یک فیلم، یا سریال را نداشته و در تمام این سال‌ها هیچ فیلم ورزشی مناسبی از آن سال‌ها و به طور خاص از مسابقه ایران – استرالیا تهیه نشده است. اما این طلسم در زمینه مستندسازی بالاخره شکسته شد و باوجود اینکه تا به حال در برنامه‌های مختلف ورزشی آیتم‌های کوتاهی از این رویداد ساخته شده بود، بالاخره مستندی یک ساعته در رابطه با بازی برگشت ایران و استرالیا در ملبورن ساخته شد، مستندی به روایت گزارشگر محبوب آن سال‌ها، جواد خیابانی.

مستند «حماسه ملبورن»، اثری است که روایتگری آن را جواد خیابانی بر عهده دارد و به همت موسسه فرهنگی هنری اندیشه شهید آوینی و شبکه یک سیما تولید شده است. مستندی که از زاویه نگاهی تازه‌تر به این مسابقه و حواشی آن نگاه کرده است و تصاویری جدید و گفت‌وگوهایی خاص از ورزشکاران، مربیان و مدیران فوتبال در آن سال‌ها تهیه کرده، گفت‌وگوهایی که به جذاب‌تر شدن کلیت کار کمک بزرگی کرده است و به خوبی حال و هوای آن سال‌های فوتبال ایران در اواسط دهه هفتاد را روایت می‌کند.

مستند «حماسه ملبورن» به طور خاص فقط به این بازی مربوط نمی‌شود و خیابانی صحبت‌هایش را از نزدیک به ۷۰ سال پیش از این مسابقه شروع می‌کند، سال ۱۹۳۰ که جام جهانی فوتبال راه اندازی شد. در دقایق ابتدایی این مستند که مربوط به تاریخچه فوتبال ایران و جهان است، جایگاه فوتبال ایران در زمان حکومت پهلوی و از دست دادن بخت حضور در ۹ دوره ابتدایی این رویداد، سوژه اصلی مستند است. بعد از چند دقیقه اما فضا کاملاً فوتبالی می‌شود و حشمت مهاجرانی، اولین کسی است که صحبت‌هایش را در خصوص فوتبال ایران در پیش از انقلاب می‌شنویم، کسی است که سرمربی ایران در جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین بود، حشمت مهاجرانی که نامی شناخته شده برای علاقه‌مندان به این رشته ورزشی است.

یکی از ویژگی‌های مستند «حماسه ملبورن» تصاویر آرشیوی و جذاب آن است، تصاویری که یا پیش از این آنها را ندیده بودیم، یا اگر هم در اثری استفاده شده بود، آن‌چنان در ذهن مخاطبان تلویزیون ماندگار نشدند. تصاویر رنگی و باکیفیت مربوط به مسابقه تیم‌های ایران و استرالیا در مقدماتی جام جهانی ۷۸، افتتاحیه مسابقات جام جهانی آرژانتین، بازی دوستانه ایران و شوروی در سال ۵۷ و... برخی از این صحنه‌های جذاب است.

منبع: خبرگزاری آنا