به گزارش ارتباطات و اطلاع رسانی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی، امید نجوان سال 94 در ماهنامه سینمایی فیلم گفتگویی با هدی هانیگمان داشته که بخشی از آن را می‌خوانید. زمستان سال گذشته، هدی هانیگمان به ایران آمده بود تا ضمن حضور در برنامه مرور بر آثارش در جشنواره سینماحقیقت، یکی از سخنرانان کارگاه پژوهشی و تحقیقاتی این جشنواره باشد. هانیگمان 63 ساله که تقریبا به دشواری و با کمک ابزار پزشکی راه می‌رفت آخرین سخنران آخرین روز این کارگاه بود و زمانی که وارد محل برگزاری جلسه‌ها شد خستگی از سر و رویش می‌بارید.

اما به‌محض این‌که سخنرانی شروع شد خطوط چهره‌اش تغییر کرد و خستگی از چهره او محو شد. نکته‌ی جالب، شوخ‌طبعی و نکته‌بینی ظریف او بود. به‌عنوان مثال در بخشی از جلسه وقتی مترجم همزمان، صحبت‌های هانیگمان را با آب و تاب فراوان منتقل کرد، او با لبخند گفت: (( فکرکنم داری یه چیزهایی از خودت به ماجرا اضافه می‌کنی! )) هانیگمان در بخش دیگری از سخنرانی تاثیرگذارش، انتخاب فرد مناسب گفت‌وگو را مهم‌ترین نکته در ساخت مستند گفت‌وگو محور برشمرد و گفت: (( کسی که در مقابل دوربین قرار می‌گیرد تا با او مصاحبه کنیم باید به قدری جذاب باشد که در حد و اندازه‌ی یک سوپراستار سینما جلوه‌کند. کسی مثل رابرت دنیرو یا مریل استریپ. )) شبی که سخنرانی هانیگمان در فرهنگسرای هنر به پایان رسید چند بار تلاش‌کردم تا با او گپ بزنم اما ازدحام پیرامون او مانع انجام این کار شد. سرانجام یکی دو روز بعد، به‌شکلی اتفاقی فرصت این دیدار کوتاه فراهم‌شد. خوش‌بختانه هانیگمان، مرا که به قول او (( بی‌وقفه درحال یادداشت برداشتن از حرف‌ها)) بودم به‌یادآورد و با روی‌گشاده به پرسش‌هایم پاسخ داد.

در بخشی از سخنرانی‌تان گفتید مکالمه و گفت‌وگو با هم فرق دارند، درحالی که گفت‌وگوی اصلی پس از مکالمه‌ای انجام می‌شود که پیش از آن صورت می‌گیرد.

بله، درست است. اما روی سخنم بیش‌تر با کسانی بود که از این دو مقوله اطلاع چندانی ندارند. برخی وقتی فیلمی را می‌بینند که در آن با کسی گفت‌وگو شده فکر می‌کنند: ((خب، این که چیزی نیست. یه نفرو نشوندن جلوی دوربین و دارن باهاش حرف می‌زنن.)) درحالی‌که واقعا این طوری نیست و مراحلی باید طی شود تا شخصی که قرار است جلوی دوربین چیزی را بگوید آماده‌شود؛ و در مواردی خاص، جمله‌ی خاصی را هم به زبان بیاورد؛ و این، عمده‌ترین تفاوت در مکالمه ی روزمره (‌Conversation) و گفت‌و‌گو (Inter view ) است. نکته‌ای که باعث می‌شود احساسات تماشاگر برانگیخته شود و مثلا او را به هیجان بیاورد. به عنوان مثال در طول برگزاری جشنواره‌ی سینماحقیقت یک فیلم ایرانی دیدم که متاسفانه به دلیل عدم ناآشنایی با زبان فارسی چیز زیادی از آن متوجه نشدم (‌چون بخش عمده‌ای از فیلم متکی به گفت‌وگو بود). اما واکنش احساسی اشخاص طرف گفت‌وگو ما نیز تحت‌تاثیر قرار‌داد؛ بی‌آن‌که حتی یک کلمه از حرف‌های‌شان را بفهمم. متاسفانه فیلم زیرنویس انگلیسی نداشت و این برای جشنواره‌ای که در آن فیلم‌های ایرانی در کنار تولیدات سایر کشورها به نمایش گذاشته می‌شود چندان خوب نیست. به اعتقاد من اگر کسی که وظیفه‌ی هدایت یک گفت‌وگو یا مصاحبه را برعهده دارد کارش را خوب انجام ندهد و درکار خودش تبحر نداشته باشد نتیجه‌ی مطلوبی در پی نخواهد داشت. در چنین شرایطی و با مشاهده‌ی محصول نهایی به راحتی می‌توان فهمید کسی پیش از این، پرسش‌ها را روی کاغذ نوشته و شخص مثلا گفت‌وگو‌کننده تیتروار آن‌ها را خوانده و از طرف مقابل جواب گرفته‌است! در‌حالی‌که حس تعامل میان گفت‌وگو‌کننده و گفت‌و‌گو‌شونده، کلید دست‌یافتن به یک گفت‌وگوی خوب و سازنده است. به تعبیری بهتر ارتباط حسی خاصی که بین این دو نفر یا به تعبیری میان این دو ضلع گفت‌و‌گو شکل می‌گیرد گفت‌وگو را تشکیل می‌دهد. کسی که پرسش نخست را مطرح می‌کند.

هدی هانیگمان مستندساز مشهور هلندی دو روز پیش بر اثر سرطان درگذشت.