باید سعی کنیم تا معرفتمان به سیدشهدای عالم از سال‌های گذشته بیشتر شود. بی‌شک حضور در مجالس عزا و نشستن پای منبر و روضه، ارزش و فضل بسیاری دارد، اما در کنار این شور حسینی باید سعی کنیم با خواندن آثار فاخر درباب عاشورا، شعور حسینی را هم ارتقا دهیم. در ادامه به نقل از «فارس» به معرفی چند عنوان کتابی می‌پردازیم که ما را در این امر مدد می‌رسانند. 

«تأملی در نهضت عاشورا»، روایتی مفصل از واقعه کربلا

نام رسول جعفریان با تاریخ، بالاخص تاریخ اسلام عجیبن شده است و کم‌تر کسی است که نداند رسول جعفریان از استوانه‌های تتبع تاریخی در ایران حال حاضر کشورمان است. کتاب تأملی در نهضت عاشورا به خامه این استاد تاریخ، از جمله آثاری است که با به‌دست دادن روایات مختلف از عاشورا، بازگویی مفصلی از این واقعه جان‌سوز دارد. جعفریان با دید تاریخی به این اتفاق نگریسته و با در نظر گرفتن منابع اساسی و اصیل در این باب، تمام سعی خود را کرده است تا کتابش از دام تحریف و اغلاط تاریخی مصون بماند. 

او غیر از بیان واقعه عاشورا، به برخی موضوعات مربوط به عاشورا و واقعه کربلا پرداخته است که جذابیت کتاب را دو چندان می‌کند. موضوعاتی نظیر «عزاداری بر امام حسین نزد اهل سنت»، «بررسی تاریخی اربعین حسینی»، «نگاه به کتاب روضة‌الشهدا»، «تحریفات عاشورا»، «بررسی رویکردهای مختلف به واقعه عاشورا» و... ملحقاتی است که جعفریان در کنار بیان روایت عاشورا به آن پرداخته. این کتاب به همت نشر علم منتشر شده است.

کتاب عاشورا شناسی، پژوهشی درباره هدف امام حسین (ع)

کسی که با قلم محمد اسفندیاری، پژوهشگر حوزه دین و تاریخ آشنا باشد، می‌داند که او در کنار شیوایی سخنی که دارد، کلام را چنان متقن و مستند بیان می‌کند که در عین بیان موضوعات جدی، مطالعه کتاب برای مخاطب خسته کننده و ملال‌آور نخواهد بود. کتاب «کتاب عاشورا شناسی، پژوهشی درباره هدف امام حسین (ع)» عهده‌دار هدف‌شناسی از قیام امام‌حسین ـ علیه‌السلام ـ است، و در پی پاسخ بدین پرسش که هدف آن حضرت در هجرت از مدینه به مکه، و از آنجا به کوفه چه بود؟ پرهیز از بیعت، یا تشکیل حکومت، یا استقبال از شهادت و یا اموری دیگر؟ بر پایه‌ این پژوهش، ۷ نظریه درباره‌ هدف آن حضرت وجود دارد: ۱. امتناع از بیعت (دفاع) ۲. حکومت ـ شهادت ۳. شهادت عرفانی ۴. شهادت تکلیفی ۵. شهادت فدیه‌ای ۶. شهادت سیاسی و ۷. تشکیل حکومت. پاره‌ اول کتاب در پی تبیین و سنجش این نظریات و تحریر محل نزاع است. در پاره‌ دوم، نویسنده عهده‌دار اثبات این موضوع شده است که رفتن امام حسین به طرف کوفه، اگرچه به قصد تشکیل حکومت، انتخابی درست بود. 

نگارنده کتاب در خلال بحث خود، به پاره‌ای از شبهات مثل، چرایی بردن خانواده توسط امام حسین، شیعه بودن قاتلان حضرت، علم امام و... پرداخته است. 

حقیقت عاشورا، از عاشورای حسین(ع) تا تحریفات عاشورا

صحبت از قدرت قلم و اتقان علمی آثار محمد اسفندیاری گذشت، او در کتاب دیگری به نام «حقیقت عاشورا، از عاشورای حسین(ع) تا تحریفات عاشورا»، در دو بخش به موضوع لایه‌های مهم عاشورا که مغفول ماندند و تحریفات عاشورایی که ذائقه ما را از حقیقت این واقعه دورکرده‌اند پرداخته است. محمد اسفندیاری در یادداشت‌ها و مقاله‌هایی کوتاه مسائل خود را بیان کرده و با مدد از ایجاز در کلام بدون پرداختن به حواشی‌های بی‌فایده یک ضرب اصل موضوع در هر یادداشت را گوشزد می‌کند. خواندن این کتاب در کنار اثر مذکور دیگر از این نویسنده، دید و نگرش بدیعی را در مورد عاشورا به ما خواهد داد. این دو اثر محمد اسفندیاری به همت نشر نی منتشر شده است. 

«شِفاءُ الصُّدور فی شَرحِ زیارَةِ الْعاشور»، شرح فارسی بر زیارت عاشورا

یکی از شاگردان میرزای شیرازی، به نام  ابوالفضل تهرانی به پیشنهاد و مدد استاد خود شرحی فارسی، بر زیارت عاشورا نوشته است که قدرت علمی نویسنده را می‌توان در خط‌به‌خط آن دید. پرداختن به موضوعات تاریخی، حدیثی، فقهی، کلامی و حتی ادبیات عرب و... موجب شده اعتبار و غنای علمی و معرفتی کتاب در سطح قابل توجهی باشد. 

از آنجا که به گفته نویسنده نگارش کتاب به خواست میرزای شیرازی انجام شده است بر همین اساس گویا کتاب به میرزا عرضه و ایشان تقریضی بر آن نگاشته‌اند که نویسنده آن را در آغاز کتاب آورده است:

بسم الله الرحمن الرحیم

کتاب شریف «شفاء الصدور» الحق کتابی است در نهایت خوبی و تمامیت و متانت و جامع بین مراتب تحقق و تتبع و محیط به ذکر انواع فضائل و معارف برای اصناف و طبقات مردم نافع و ممتع، در باب خود بی‌نظیر، شایسته است که عموم خوانندگان به آن رجوع نموده و از تأمل در مباحث او تصحیح عقاید و رفع مشکلات نمایند.

امید که خداوند اقدس جل ذکره هر که را در این امر دخلی یا معاونتی بوده، به هر وجه که باشد، با جناب خامس آل عبا علیه و علی جده و ابیه و امه و اخیه و الطاهرین من ذریته افضل الصلاة والسلام، که وضع این کتاب به جهت احیای امر واعلای کلمه آن جناب است، محشور فرماید به محمد وآله الطاهرین صلوات الله و سلامه علیه وعلیهم اجمعین.

«پس از پنجاه سال»، چه شد که عاشورا رخ داد؟

پس از پنجاه سال، کتابی با نام کامل «پس از پنجاه سال؛ پژوهشی تازه پیرامون قیام حسین(ع)»، اثر سید جعفر شهیدی، تاریخ‌نگار معاصر، که در سال ۱۳۵۸ش به چاپ رسید. شهیدی در این کتاب، در عین وفاداری به روایت‌های تاریخی، نگاه تحلیلی دارد و زمینه‌های اجتماعی، سیاسی، قومی و مذهبی را در شکل‌گیری قیام امام حسین(ع)، مورد توجه قرار می‌دهد. کتاب در ۳۰ بخش کوتاه تنظیم شده و سیر تاریخی وقایع به همراه تحلیل نویسنده، ذکر شده است. گزیده‌ای از این اثر نیز به عنوان «خلاصه کتاب قیام حسین(ع)» منتشر شده است.

سید جعفر شهیدی، انگیزه خود از نگارش «پس از پنجاه سال» را بررسی دلایل «خونسردی و بی‌اعتنایی» مردم در قبال واقعه عاشورا دانسته است. یکی از پرسش‌های اصلی نویسنده، این است که چه شد که پس از گذشت نیم‌قرن از وفات رسول خدا(ص)، جامعه مسلمین آن اندازه از فقه اسلام و احکام دین بی‌اطلاع ماندند که ندانستند چگونه منکری می‌کنند و چه ننگی دامنگیرشان می‌شود؟ انگیزه سید جعفر شهیدی از نوشتن این کتاب، یافتن پاسخ این سوال است که اگر یزید برای حفظ حکومت خود، اصول مسلم اسلامی را نادیده گرفت، چرا مردم تا آن حد خونسرد و بی‌اعتنا بودند؟ 

چاپ اخیر این کتاب به دست  دفتر نشر فرهنگ اسلامی بوده است.