میلیارد‌ها ضرر مالی برای انتشار نسخه غیرقانونی هر فیلم ضربه بزرگی است که به سینمای ایران وارد می‌شود، هزینه‌ ساخت فیلم بر باد می‌رود و تیم تولید دیگر رمقی برای ساخت اثر تازه نخواهد داشت.

قاچاق فیلم در سال جاری یکی از اتفاقات تلخ و البته پرتکرار سینمای ایران بود، اتفاقی که حداقل برای 6 فیلم مهم در سال جاری افتاد تا 11 درصد از آثار اکران شده در یک سال قاچاق شود. با وجود سخنان کمیته صیانت از آثار سینمایی بعد از قاچاق فیلم‌های قبلی و صحبت از تلاش‌های انجام شده برای جلوگیری از قاچاق فیلم، سینمایی «بی‌مادر» ساخته مرتضی فاطمی به صورت غیرقانونی منتشر و باعث اکران آنلاین آن شد.

برای بررسی دلایل این اتفاق نگاهی به واکنش دو فیلم‌ساز در رابطه با انتشار فیلمشان قابل توجه است، سعید سعدی تهیه‌کننده فیلم «بی‌رویا» در گفت‌وگویی از برنامه‌ریزی برای اکران آنلاین فیلمش گفته و درخواست کرده تا مخاطب این فیلم را به‌صورت قانونی مشاهده کنند.

چه کسی از قاچاق فیلم سود می‌برد؟

اما در مقابل عبدالرضا کاهانی کارگردان فیلم «ارادتمند، نازنین، بهاره، تینا» که تهیه‌کنندگی این فیلم را به‌صورت مشترک با سعید خانی برعهده دارد چندی پیش گفته بود که قصد دارد فیلمش را به دلیل عدم دریافت پروانه نمایش در فضای مجازی منتشر کند اما به دلیل مخالفت خانی منصرف شده است.

جعفر انصاری‌فر دبیر ستاد صیانت و مبارزه با انتشار و عرضه غیرمجاز آثار سینمایی بعد از قاچاق پشت سر هم آثار سینمایی گفت بود که «بعد از وصول خبر انتشار غیرقانونی فیلم‌های «تفریق» و «بی رویا» در فضای مجازی با دستور ریاست محترم سازمان موضوع در دستور کار ستاد صیانت قرار گرفت.»

او معتقد بود که بررسی‌های مقدماتی نشان از رعایت دقیق مراقبت‌های حفاظتی داشته و انتشار آثار «خارج از سازمان‌های دولتی و احتمالاً از دفاتر فیلم‌ها یا جشنواره‌های خارجی صورت گرفته است.»

«بی‌مادر» و حمایت مخاطب

اما حالا بعد از تمامی این اتفاقات «بی‌مادر» قاچاق شد و تیم تولید آن بعد از استقبال مخاطب از اکران آنلاین این فیلم با وجود انشار نسخه غیر قانونی با انتشار پیامی برای مخاطبینشان نوشتند :«خبر تلخ برای ما در چهل و هشت ساعت قبل این بود که سریال لو رفتن و قاچاق فیلم‌های سینمایی در ایران به «بی‌مادر» رسیده بود. اما روی دیگر سکه تجربه شیرین همراهی و هم‌دلی شما مخاطبان عزیز و همراهی اهالی فرهنگ بود.»

ابتدای امسال «برادران لیلا» اثر سعید روستایی و «جنگ جهانی سوم» اثر هومن سیدی آثاری بودند که قربانی قاچاق آثار سینمایی شدند،‌ بعد از آن هم سه اثر سینمایی از طریق کانال‌های تلگرامی و برخی سایت‌ها در دسترس عموم قرار گرفته‌اند، «تفریق» از مانی حقیقی و فیلم «بی رویا» اثر آرین وزیردفتری و البته یک فیلم توقیف شده به لیست فیلم‌های منتشر شده اضافه شدند و ظاهراً برخی هم بی‌علاقه به مشاهده یک فیلم بدون پرداخت هزینه آن نیستند،‌ به‌یاد بیاورید که حتی یکی از منتقدان سینما هم فیلم «جنگ جهانی سوم» را به همین شکل دیده بود.

ساخت یک فیلم سینمایی حداقل 20 میلیارد برای سازندگانش هزینه خواهد شد، مقداری از این هزنیه در زمان اکران جبران خواهد شد و اگر بخت با تیم سازنده یار باشد سودی را هم نصیب سازندگان خواهد کرد. در این بین اکران آنلاین نکته‌ای است که برخی سازندگان برای فروش بیشتر از آن استفاده می‌کند. البته این امکان برای «بی‌مادر» و بعد از قاچاق فیلم ضعیف شد.

ضربه‌ای کلان به اقتصاد سینما

اقتصاد سینما در طول دوران کرونا و با تعطیلی‌های پشت سر هم ضربه‌ای جدی خورد، از طرفی هم برخی ناآرامی‌های سال گذشته این ناامنی اقتصاد سینما را تشدید کرد؛‌ اما درنهایت تلاش‌های سینماگران و مدیران سینمایی باعث شد تا به هر شکل سینما در سال جاری رونق گرفته و چندین رکورد را جا به جا کند.

جلوگیری از قاچاق فیلم‌ها نیز یکی از دیگر از مواردی است که می‌تواند به کمک اقتصاد سینما بیاید، فیلم «جنگ جهانی سوم» ساخته هومن سیدی یکی از آثاری بود که می‌توانست مخاطب خوبی را برای سینمای اجتماعی دست‌وپا کند اما در نهایت قاچاق شد و در اکران تنها 138 هزار مخاطب داشت.

روح‌الله سهرابی مدیرکل اداره نظارت بر نمایش سازمان سینمایی هم در این رابطه و در گفت‌وگو با خبرنگار سینمایی خبرگزاری فارس گفته بود که «کیفیت فیلم‌های منتشر شده آنقدر بالا است که گویا فایل آثار از طرف خود دفاتر پخش و یا افرادی که نسخه اصلی فیلم را در اختیار داشتند پخش شده است، اگر روزی فیلمی منتشر شد که تایتل «جهت بازبینی» روی آن درج شده بود سازمان سینمایی پاسخ گوی آن است، سازمان سینمایی وظیفه حفاظت از آثار را دارد اما در قبال این اتفاقات نمی‌توان کاری انجام داد، فایل اصلی یک اثر در اختیار ما نیست و تنها خود تیم تولید هستند که این فایل را دارند و نمی‌شود برای همه این دفاتر نگهبان گذاشت.»

سعید خانی مدیر شرکت پخش فیلم خانه فیلم که خود قربانی قاچاق فیلم است می‌گوید که «قاچاق شدن یک فیلم دلایل مختلفی دارد و معمولا از پخش بین‌المللی نشات می‌گیرد‌، احتمال اینکه فیلم از سازمان سینمایی بیرون بیاید وجود ندارد چراکه من خودم سال‌ها است که dcp فیلم را به ارشاد می‌دهم و فایل اصلی نزد سازمان سینمایی نیست. هرچند دلیلی هم وجود ندارد که دفتر پخش خودش یک فیلم را به‌صورت غیررسمی منتشر کند.»

وی در پایان تاکید کرد: « باید کارگروهی توسط سازمان سینمایی و با حضور پخش‌کننده‌ها و تهیه کنندگان تشکیل شود تا از ضرر آثار سینمایی جلوگیری شود.»

خلاء قانونی مقصر اصلی است

سید ضیاء هاشمی رئیس هیئت مدیره جامعه صنفی تهیه‌کنندگان اما نگاهی کاملا متفاوت به این موضوع دارد. او با اشاره به این نکته که هیچ دفتر پخش و تهیه‌کننده‌ای به مال خود آتش نمی‌زنند می‌گوید: «در رفت و برگشت‌های مختلف فیلم از داخل تا اکران‌های خارجی نسخه فیلم لو رفته و باعث قاچاق فیلم می‌شود.»

وی در ادامه بیان کرد: «وقتی قانون نداریم ناگزیر از این اتفاقات هستیم،‌ زمانی به‌صورت فیزیکی برخورد می‌شد و پلیس امنیت در این مسیر کمک می‌کرد اما در نهایت فرد خاطی که باعث قاچاق یک فیلم بود 20 میلیون تومان جریمه می‌شد.»

این تهیه‌کننده سینما در ادامه تصریح کرد: «در دنیا قاچاق فیلم وجود دارد اما امنیت آثار آنقدر بالا هست که اگر فیلمی قاچاق شود به سرعت عامل آن پیدا شده و با او برخوردی جدی خواهد شد.»

هاشمی در پایان تصریح کرد: «در نهایت نه دفتر پخش مقصر است و نه وزارت ارشاد،‌ مقصر اصلی نبودن قانون است که این شرایط را ایجاد کرده و کمیسیون فرهنگی مجلس هم فکری برای آن نمی‌کند.»