محمدرضا حسین‌پور؛ جوان مستندسازی که پیش از این مستندهای «جهاد اکبر» و «هادی اُمت» را برای موسسه اندیشه شهید آوینی ساخته است، این بار با مستند «آخرین مسافر»؛ روایتی از حضور ثمربخش «شهید کابلی» در منطقه رزم و جهاد فرهنگی را ارائه داد. گفت‌و‌گوی این فیلمساز با سایت موسسه فرهنگی هنری اندیشه شهید آوینی به این منظور صورت گرفت.

مختصری از شهید کابلی بگویید.

«شهید رحیم کابلی» در خانواده‌ای سُنی مذهب به دنیا آمد ولی از همان کودکی به واسطه مادربزرگش، شیعه شد. در دوران جنگ تحمیلی با وجود مخالفت‌ها به جبهه می‌رود و مسئولیت‌هایی می‌گیرد. بعد از پایان جنگ به روستایش می‌آید و فعالیت فرهنگی را شروع می‌کند. همه افرادی که با این شهید آشنایی داشتند، اعتقاد دارند که خدمتی که شهید کابلی به آرمان‌های انقلاب بعد از پایان جنگ انجام داد، حتی از دوران جنگ هم بیشتر بوده است.

نقش شهید کابلی در فعالیت‌های فرهنگی برای جوانان نسل جدید چه بود؟

در دوران جنگ، فضا نظامی بود و این شهید در لشگر 25 کربلا انجام وظیفه می‌کرد و بعد از جنگ تصمیم می‌گیرد کار فرهنگی را با جمع‌آوری جوانان و روایت‌گری جبهه پی بگیرد. همسرش می‌گفت که او خستگی نمی‌شناخت. گاهی پیش می‌آمد که روزی 17 بار سخنرانی می‌کرد و همه تلاش خود را برای انجام کار فرهنگی به کار می‌گرفت. خصوصیت ویژه‌ای که شهید داشت این بود که از همه سنین رفیق داشت. از کودک تا فرد 70 ساله با او رفیق بودند و همه را جذب می‌کرد. برنامه‌های مختلفی در آن روستا انجام شد و برنامه‌های راهیان نور هم برگزار می‌شد. تا این که قضیه مدافعان حرم پیش آمد و با توجه به این که روحیه شهادت‌طلبی نزد شهید کابلی بعد از جنگ باقی مانده بود، تصمیم گرفت به سوریه برود. این جنس رفتار و انس و الفتی که با رفقای شهیدش داشت را همه می‌دانستند و اتفاقات سوریه راهی بود برای حضور دوباره در میدان جنگ و دفاع از حرم. ایشان اعزام اول سوریه را رفت و به کشور برگشت. در اعزام دوم اتفاقات خان‌طومان پیش آمد و با زبان روزه به شهادت رسید. ایشان در خان طومان فرمانده بود. همه پیکرها برگشت به جز پیکر شهید کابلی که بعد از 7 سال در سال گذشته به ایران بازگشت. البته مقدمات ساخت مستند پیش از بازگشت پیکر شهید انجام شده بود.

شما به طور مستقیم با شهید در زمان حیات ارتباط داشتید؟

خانواده مادری من اهل همان روستا است. قبل از شهادت ایشان را دیده بودم. البته چندان نبود چون من سن کمی داشتم. حدود 30 سال اختلاف سن داشتیم اما اصلاً این موضوع احساس نمی‌شد چون انقدر ایشان با صمیمیت برخورد می‌کردند که باعث جذب همه می‌شدند. البته بیشتر شناخت من بعد از شهادت ایشان و با توجه به گفت‌و‌گوهایی که با خانواده و دوستان و آشنایان ایشان داشتم، انجام گرفت.

مهم‌ترین خصوصیات رفتاری و فکری شهید کابلی چه بوده است؟

روحیه شوخ طبع و جذابی داشت که با چند دقیقه نشستن کنار ایشان هر انسانی جذب می‌شد. در آن روستا هیچ‌کس ایشان را به اسم سردار کابلی نمی‌شناخت و همه او را «عمو رحیم» صدا می‌کردند. اخلاق ایشان طوری بود که همه مشتاق می‌شدند. وقتی در مسجد سخنرانی می‌کرد، بچه‌ها هم بودند و حتی شلوغ می‌شد اما او علاقه داشت که خانواده‌ها در مسجد جمع شوند. هم برنامه‌های فرهنگی و اردویی برگزار می‌کرد و هم مسائل دینی و اعتقادی در برنامه‌هایش بود.

در مستند «آخرین مسافر» سراغ چه بخش از وجوه زندگی شهید رفتید؟

در این مستند سعی شد بیشتر از مسائل جنگی، روحیات اخلاقی و معرفتی شهید کابلی نشان داده شود. شهید کابلی در همه ابعاد، شخصیت عمیقی داشت. دست‌نوشت‌هایی از شهید باقی مانده که هنوز چاپ نشده و ایشان مباحث معرفتی می‌نوشت. شهید کابلی مسئول انجمن راویان استان مازندران بود و یکی از راویان به ایشان پیشنهاد داد تا زندگی‌نامه خود را بنویسد و ایشان روایت خود را تا پایان جنگ نوشت و جالب این که پس از اتمام نوشتن، ایشان شهید شد و کتاب پس از شهادت ایشان منتشر شد.

در طی ساخت این مستند چه مراحلی طی شد و چه شرایطی داشتید؟

ساخت این مستندها حتی با وجود سختی‌ها همراه با شیرینی است. درباره ساخت این مستند ما حدود 11 ساعت از فیلم‌هایی که خود شهید در زمان حیات گرفته و استفاده نشده بود داشتیم و کار سختی بود که بتوانیم از این دقایق، کار خوبی دربیاید. بخشی از کار از این آرشیوها است و یکسری مصاحبه‌ها با خانواده و آشنایان شهید انجام دادیم تا بتوانیم اثری در شناسایی ایشان بسازیم. البته لازم است تشکر ویژه‌ای داشته باشم از موسسه اندیشه شهید آوینی و مدیرعامل اسبق آقای مهدی نقویان که خیلی حمایت کردند. همچنین آقای حسین نقویان که راهنمایی‌های مفیدی درباره موضوع ایثار و شهادت انجام دادند.

همه کارهایتان در زمینه ایثار و شهادت بوده است. در آینده هم این مسیر را ادامه می‌دهید؟

برنامه‌ام این است که همه آثارم در مفهوم ایثار و شهادت باشد. حالا امکان دارد با رویکردی اجتماعی انجام شود. ساخت فیلم درباره شهدا از این جهت اهمیت دارد که فارغ از هر اتفاقاتی در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی، تبیین مفهوم ایثار و شهادت بسیار مهم است و هیچ چیزی نمی‌تواند جایگاه شهدا را کم کند. چون شهدا جان خود را در این مسیر هدیه کردند.

نقش این مستندها در شناسایی چهره‌های ناشناخته فرهنگ ایثار و شهادت چیست؟

نیاز است که مسئولان و مردم بدانند که شهدا چه انسان‌های پاکی بودند و الگویی هستند برای همه تا بدانند چگونه باید رفتار کنند. دوران دفاع مقدس از ما خیلی دور نیست و آن‌ها هم جوانانی بودند که روزی در جنگ هشت ساله و گاهی در دفاع از حرم با نثار جان خود ایثار کردند.